استلاملمس کردن حجر الاسود، کعبه و ارکان آن را استلام گویند و از آن در باب حج بحث شده است. فهرست مندرجات۱.۱ - موارد استحباب استلام ۱.۲ - طریقه استلام حجر الاسود ۲ - استلام دیگر ارکان کعبه ۳ - اختصاص استحباب استلام بر مردان ۴ - دیدگاه فقهی امام خمینی ۴.۱ - استلام هنگام دخول مسجد الحرام ۴.۲ - استلام در طواف ۴.۳ - استلام در طواف حج و سعی ۴.۴ - استلام در طواف وداع ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - حکم استلام حجر الأسوداز آداب دخول در مسجد الحرام، هنگام قرار گرفتن در محاذی حجر الاسود، استلام آن است. [۱]
مناسک مراجع، ص۵۳۰.
۱.۱ - موارد استحباب استلاماستلام حجر الاسود پیش از طواف و در بین آن، بلکه در هر دور از طواف- در صورت امکان و گرنه در دور اول و آخر- و نیز پیش از سعی و بعد از طواف وداع، مستحب است. ۱.۲ - طریقه استلام حجر الاسودمستحب است استلام حجر الاسود با بوسیدن و در آغوش گرفتن و در صورت عدم امکان، با بعض بدن و گرنه، با دست باشد. ۲ - استلام دیگر ارکان کعبهاستلام دیگر ارکان کعبه- شامی، عراقی، به ویژه یمانی- در هر دور از طواف، و استلام کعبه از پشت آن- در ناحیۀ مستجار پس از طواف مستحب است. ۳ - اختصاص استحباب استلام بر مرداناستلام تنها برای مردان مستحب است. ۴ - دیدگاه فقهی امام خمینیبه عقیده امام خمینی استلام حجر الاسود و ارکان دیگر خانه کعبه از آداب و مستحبات حج و عمره است که تفصیل آن در مناسک حج ایشان آمده است. ۴.۱ - استلام هنگام دخول مسجد الحرامامام خمینی در تشریح آداب ورود به مسجد الحرام بعد از بیان این‌که: «مستحب است مکلف برای دخول مسجد الحرام غسل بنماید و همچنین مستحب است با پای برهنه و با حالت سکینه و وقار وارد شود و هنگام ورود، از درب «بنی شیبه» وارد شود، و گفته‌اند که باب بنی‌شیبه در حال کنونی مقابل باب السلام است، بنابراین نیکو این است که شخص از باب السلام وارد شده و مستقیماً بیاید تا از ستون‌ها بگذرد...» می‌فرماید: «و در روایت معتبر وارد است که وقتی که نزدیک حجرالاسود رسیدی دست‌های خود را بلند کن و حمد و ثنای الهی را به‌جا آور و صلوات بر پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بفرست و از خداوند عالم بخواه که حج تو را قبول کند، پس از آن حجر را بوسیده و استلام نما. و اگر بوسیدن ممکن نشد استلام نما. و اگر آن هم ممکن نشد اشاره به آن کن و بگو: «اَللَّهُمَّ اَمَانَتِی اَدَّیْتُهَا وَمِیثَاقِی تَعَاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوَافَاةِ، اَللَّهُمَّ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَعَلَی سُنَّةِ نَبِیَّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ اَشْهَدُ اَنْ لَااِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیکَ لَهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللَّهِ وَکَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَاللَّاتِ وَالْعُزَّی وَعِبَادَةِ الشَّیْطَانِ وَعِبَادَةِ کُلِّ نِدٍّ یُدْعَی مِنْ دُونِ اللَّهِ.» ۴.۲ - استلام در طوافدر مناسک حج امام خمینی در آداب طواف آمده است: «در شوط هفتم وقتی که به مستجار (که در پشت کعبه در نزدیک رکن یمانی برابر درب خانه کعبه قرار دارد) رسید مستحب است دو دست خود را بر دیوار خانه بگشاید و شکم و روی خود را به دیوار کعبه بچسباند و بگوید: «اَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ، وَهَذَا مَکَانُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ.» پس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش آن را بطلبد که ان شاء اللَّه تعالی مستجاب خواهد شد، بعد بگوید: «اَللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعَافِیَةُ، اَللَّهُمَّ اِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی وَاغْفِرْلِی مَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنِّی وَخَفِیَ عَلَی خَلْقِکَ، اَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.» و آنچه خواهد دعا کند، و رکن یمانی را استلام کند و به نزد حجر الاسود آمده و طواف خود را تمام نموده و بگوید: «اَللَّهُمَّ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَبَارِکْ لِی فِیمَا آتَیْتَنِی.» و برای طواف کننده مستحب است در هر شوط، ارکان خانه کعبه و حجرالاسود را استلام نماید و در وقت استلام حَجَر بگوید: «اَمَانَتِی اَدَّیْتُهَا وَمِیثَاقِی تَعَاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوافَاةِ.» ۴.۳ - استلام در طواف حج و سعیآنچه که از مستحبات در طواف عمره و نماز آن و سعی ذکر شد این‌جا نیز جاری است، و مستحب است شخصی که به جهت طواف حج می‌آید، در روز عید قربان بیاید و بر درب مسجد بایستد و این دعا را بخواند: «اَللَّهُمَّ اَعِنِّی عَلَی نُسُکِکَ، وَسَلِّمْنِی لَهُ وَسَلِّمْهُ لِی، اَسْاَ لُکَ مَسْاَلَةَ الْعَلِیلِ الذَّلِیلِ الْمُعْتَرِفِ بِذَنْبِهِ، اَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی، وَاَنْ تُرْجِعَنِی بِحَاجَتِی، اَللَّهُمَّ اِنِّی عَبْدُکَ، وَالْبَلَدُ بَلَدُکَ، وَالْبَیْتُ بَیْتُکَ، جِئْتُ اَطْلُبُ رَحْمَتَکَ، وَاَؤُمُّ طَاعَتَکَ مُتَّبِعاً لِاَمْرِکَ، رَاضِیاً بِقَدَرِکَ، اَسْاَ لُکَ مَسْاَلَةَ الْمُضْطَرِّ اِلَیْکَ الْمُطِیعِ لِاَمْرِکَ الْمُشْفِقِ مِنْ عَذَابِکَ الْخَائِفِ لِعُقُوبَتِکَ، اَنْ تُبَلِّغَنِی عَفْوَکَ، وَتُجِیرَنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ». پس به نزد حجرالاسود بیاید و استلام و بوسه نماید، و اگر بوسیدن ممکن نشد دست به حجر مالیده و دست خود را ببوسد، و اگر آن هم ممکن نشد مقابل حجر ایستاده و تکبیر بگوید و بعد آنچه در طواف عمره به‌جا آورده بود به‌جا آورد.» ۴.۴ - استلام در طواف وداعبدانکه برای کسی که می‌خواهد از مکه بیرون رود مستحب است طواف وداع نماید، و در هر شوطی حجرالاسود و رکن یمانی را در صورت امکان استلام نماید و چون به مستجار رسد مستحباتی که قبلاً برای آن مکان ذکر شد به‌جا آورد و آنچه خواهد دعا نماید بعداً حجرالاسود را استلام نموده و شکم خود را به خانه کعبه بچسباند یک دست را بر حَجَر و دست دیگر را به طرف درب گذاشته و حمد و ثنای الهی نماید و صلوات بر پیغمبر و آل او بفرستد و این دعا را بخواند...» ۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۸۲-۴۸۳. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |